خط خطی های یک روانشناس

علی، خیلی شیرین زبان است، ولی هر کار می کنید با عمه اش که از راه دور تماس گرفته است چند کلمه بیشتر حرف نمیزند.کودک کوچک شما وقتی رئیستان را می بیند پشت پاهای شما پنهان می شود و حتی یک کلمه حرف نمی زند.کودک هفت ساله تان وقتی همسایه در میزند و او در را باز میکند، حضور همسایه را به شما خبر نمیدهد و به اتاقش می دود. معمولا به این کودکان صفت خجالتی داده می‌شود. خوب است بدانید رفتار والدین تاثیر بسزایی روی شکل‌دهی رفتار کودکان دارد کودکان خجالتی اغلب اعتماد به‌نفس پایینی دارند و در برابر افراد دیگر در تعاملات اجتماعی ناتوانند. دقت کنید که خجالت کشیدن یکی از جلوه‌های رفتاری است که در حد طبیعی خود در رفتار، مطلوب است و نباید از کودک انتظار داشت که هیچ‌وقت خجالتی نشود،کودکان به طور ذاتی دارای مهارتهای خاصی برای دوست شدن با دیگر کودکان و تعامل با محیط خارج از خانه هستند. اما تعدادی از کودکان در سنین پایین دچار خجالت بیش از حد می شوند. شما نمی توانید کودک را مجبور به حرف زدن کنید و نباید هم چنین کنید، ولی میتوانید اعمالی انجام دهید که احتمال اینکه کودکتان بدون فشار شما صحبت کند بیشتر شود.

روی کودکان برچسب «خجالتی» نزنید

 هیچ گاه، سکوت کودکتان را به خجالتی بودن او نسبت ندهید، حتی اگر کودک واقعا خجالتی است. اگر به کودک بگویید که ((خجالتی هستی)) برای او بهانه ی قانع کننده ای برای حرف نزدن  فراهم کرده اید. بهتر است به مهمانتان بگویید((سینا تازه تو رو دیده و چند دقیقه دیگه شروع به حرف زدن میکنه))گفتن اینکه فرزندتان خجالت می‌کشد یا خجالتی است، به او این پیام را می‌دهد که چیزی غیرطبیعی در وجودش هست و شما از این بابت شرمنده یا نگران هستید. همین موضوع موجب می‌شود تا کودک احساس گناه و تقصیر کند. این احساس گناه به جای آنکه کودک را در رویارویی با حس خجالت، توانمند کند، بدتر او را گوشه‌گیر و ساکت می‌کند اگر به کودک بگویید: «خجالت نکش!» او حتما بیشتر خجالت خواهد کشید!

 در مهمانی با کودک‌ خجالتی چه کنید؟

بچه‌های خجالتی، مطمئنا دوست ندارند مرکز توجهات یک جمع باشند. بنابراین شما نباید کاری کنید که ناگهان همه متوجه کودکتان بشوند. اینکه از پسرتان بخواهید جلوی یک جمع که برای نخستین بار آن‌ها را می‌بیند، سنتور بزند یا برای آن‌ها شعر بخواند، کار نادرستی است. کودکان فقط برای کسانی این کار را می‌کنند که به آن‌ها اعتماد داشته باشند. این‌که شما به‌ طور غیرمنتظره و بدون اطلاع قبلی به فرزندتان، از او چنین کارهایی را بخواهید، باعث سرخوردگی کودک می‌شود به ‌ویژه در دوران پیش‌دبستانی که زمان ساخته شدن اعتماد به نفس کودک است.

احساس همدلی و همدردی با کودکتان داشته باشید

وقتی کودکتان از روبه رو شدن و تعامل با دیگران احساس ترس دارد با او همدلی کنید. وقتی شما با او همدلی می کنید او شروع به شناخت احساسات و هیجاناتش و آنچه باعث بروز آنها شده می کند. بنابراین قادر می شوند که این احساسات را کنترل کند و بر ترسش غلبه کند. شما با این کار در حقیقت، محیطی مطمئن در اختیار آنها قرار می دهید تا خود را بی قید و بند مطرح کنند و خود واقعی شان را بروز دهند

 برنامه ریزی کنید

کودک را برای روبرو شدن با افراد جدید آماده کنید:

•        آموزش دهید، وقتی را به کودکتان اختصاص دهید و به او بیاموزید که چگونه با افراد جدید در شرایط جدید صحبت کند می توانید نمایش های مختلفی ترتیب دهید که در آن شما نقش افراد جدید را بازی کنید. از کودک بخواهید (سلام) گفتن را تمرین کند   

•        کودک را تحت فشار نگذارید اگر کودک را در حین تمرین دلسرد نکنید و به او فشار نیاورید، او راحت تر می تواند پیشرفت کند. کودک خردسال، نیاز به زمان دارد تا در صحبت کردن راه بیفتد         
  

•      کودک را به خاطر حرف زدن تحسین کنید. وقتی کودک در حضور شخص ناآشنایی خوب حرف می زند، او را تحسین کنید و به او بفهمانید که شما فکر میکنید او دیگر بزرگ شده و به او افتخار میکنید و چقدر از حرف زدن او خوشتان می آید.       
  

•       توقعات خود را مشخص کنید. به کودک بزرگتر بفهمانید که از آن ها انتظار دارید که چیزی بگویند. یک قانون (سلام) داشته باشید و به کودکتان بگویید که حتی اگر نمی خواهد صحبت کند، باید به شخص جدید سلام کند.

•        به جای کودک صحبت نکنید. اگر کودک، جواب سوال های شخص تازه را نمی دهد، شما به جای او جواب ندهید ، مگر اینکه کودک، بیش از حد خجالتی باشد به کودک بگویید که اگر بار دیگر از پاسخگویی به سوال های دیگران  خودداری کند، باید منتظر پی آمد ها باشد. مثلا ممکن است زمان تلفنی صحبت کردنش را کاهش دهید بدین معنا که اگر با کسی که شما می خواهید صحبت نکند، شما هم زمان صحبت  با کسانی را که خودش میخواهد کاهش می دهید.

یک روش مخصوص پایه ریزی کنید

اگر کودک از صحبت با کسانی که شما اغلب آن ها را می بینید، خودداری می کند، روشی طرح کنید که به پیشرفت شما در کار کمک کند به کودک بگویید: عمه شیرین امروز عصر به منزل ما می آید تا با هم دسر بخوریم. با کودک شرط کنید که در صورتی دسر خواهد خورد که به او سلام کند و وقتی با او صحبت می کنند، به درستی پاسخ بدهد. اگر موقع رفتن، از عمه خداحافظی هم کرد و گفت:((خیلی ممنون که اومدید ))، به عنوان پاداش، شب برای او قصه بخوانید. به کودک بفهمانید که همیشه در قبال رفتار درستش پاداش خواهد گرفت.
در ادامه بازی هایی برای کاهش هراس اجتماعی و رفع خجالت و کمرویی کودکان وجود دارد که می تواند موثر واقع شود:

 1- مسابقه گویندگی، در این بازی هر کودکی سعی می کند، متنی را که از قبل تنظیم شده است بدون اشتباه بخواند (به تقلید از گویندگان اخبار تلویزیون و رادیو). برنده کسی است که مسلط تر از دیگران بوده و کمتر اشتباه داشته باشد.

2- بازی ((نقل خاطره، داستان، شعر، معما و لطیفه)) از کودکان خواسته می شود با آرامش کامل، یکی از خاطرات خود یا داستان و شعری را که یاد دارند برای دیگر اعضای گروه تعریف کنند، نتیجه گیری از خاطرات و داستان ها با هدایت بزرگ ترها و توسط اعضای گروه انجام می شود.

3- بازی ((چه کسی می تواند دیگران را بخنداند)) یکی از کودکان موظف می شود با انجام حرکات خنده دار، دیگر افراد را بخنداند. از دیگر افراد خواسته می شود در مقابل خندیدن مقاومت کنند چون برنده کسی است که افراد بیشتری را بخنداند.

4- بازی ((کامل کردن یک داستان)) یک نفر ابتدای یک داستان را تعریف می کند و از کودکان می خواهد که آن داستان را ادامه دهند، مثال: یک روز یک شکارچی در جنگل با یک شیر برخورد کرد… حالا بقیه داستان را یک نفر از کودکان ادامه می دهد و به همین ترتیب بقیه داستان را سایر کودکان ادامه می دهند.

5- بازی ((تکمیل جملات)) برای کودکان یک سری جملات ناقص می خوانیم و آنها باید حدس بزنند که در جای خالی، چه کلمات و جملاتی را قرار دهند این موارد می تواند در ابتدا، وسط یا آخر جمله باشد.

در پایان: در حقیقت دوران کودکی  دوران زود گذر است ممکن است یک کودک  در مقطعه ای کمرو و خجالتی باشد ولی این والدین هستند که با رفتار خود این حس و شخصیت را برای دوران بزرگسالی تثبیت میکنند.